Δαδί 1896. Η επίσκεψη Κλεμανσώ (γ' μέρος)

"Έτσι σκεφτόμουν, ακολουθώντας από σπίτι σε σπίτι τον καλό δήμαρχο του Δαδιού στις επισκέψεις του Αγίου Κωνσταντίνου. Ο οικοδεσπότης μου, που ασκεί το εμπόριο του βαμβακιού, δεν κατέχει λιγότερο από μισό εκατομμύριο δραχμές, δηλαδή, με τρέχουσες τιμές περίπου 300.000 φράγκα του δικού μας νομίσματος. Έτσι εξηγείται το σαλόνι και ο Πύργος του Άιφελ. Ωστόσο δεν είδα καθόλου υπηρέτρια στο σπίτι.

Τα περισσότερα σπίτια χρησιμοποιούν το ισόγειο ως αχυρώνα, ως αποθήκες. Μια εξωτερική σκάλα οδηγεί στα διαμερίσματα της κατοίκησης. Κανένα ίχνος πολυτέλειας, ούτε ακόμη της άνεσης. Αυτό που θα ήταν για τους δικούς μας πιο φτωχούς χωρικούς το απαραίτητο, εδώ λείπει πολύ. Ένα μπαούλο για τα ρούχα, ένα μικρό τραπέζι με πάγκους, μια καρέκλα για τον ξένο, μερικές φορές ένα είδος πάγκου με πλάτη, που μιμείται τον καναπέ, αυτά είναι όλη η επίπλωση που εγώ είδα. Σε μια γωνία ένας μπόγος τυλιγμένος με ένα κάλυμμα: εδώ είναι τα κλινοσκεπάσματα όλου του κόσμου. Κοιμούνται κατ’ ευθείαν επάνω στο πάτωμα. Ο οικοδεσπότης μου, είναι αλήθεια μου προσέφερε ένα μεγαλοπρεπές σιδερένιο κρεβάτι. Μπορεί κανείς να επιτρέψει στον εαυτό του τέτοια φανταστικά πράγματα όταν έχει στην κατοχή του μισό εκατομμύριο δραχμές.

 

Σε όλους τους Κωνσταντίνους που κάναμε επίσκεψη, το μικρό τραπέζι στρωμένο με ένα άσπρο τραπεζομάντηλο προσέφερε, ανάμεσα σε λουλούδια, ποτά και λιχουδιές σε κάθε επισκέπτη: το καθαρό νερό και τα κρασιά της περιοχής, τα καρύδια, τα ρεβίθια, τα χλωρά κουκιά - μεγάλη απόλαυση - το λουκούμι, το γλυκό τριαντάφυλλο. Ο καθένας παίρνει με ευχέρεια και τρώει κατά τον χωριάτικο τρόπο. Δυο ποτήρια αρκούν πλήρως για όλη τη συνάθροιση. Δεν υπάρχει ούτε μια νοικοκυρά που να μην υποδέχεται πάντα τον ξένο με την προσφορά αυτού του συμβολικού φτωχικού γεύματος.

Τέλος φθάνουμε στο σπίτι απ’ όπου ξεκινά αυτή η τρελή ανατολίτικη φασαρία. Μέσα σ’ ένα κενό δωμάτιο είκοσι άνδρες είναι στοιβαγμένοι ακίνητοι πάνω σε πάγκους χωρίς να φωνάζουν, χωρίς καθόλου να μιλούν, απολαμβάνοντας το θέαμα του ενός από αυτούς, που υποτίθεται ότι χόρευε στον ήχο της ανυπόφορης πίπιζας, μέσα στην οποία ένας υπέροχος τσιγγάνος φυσά ώσπου να του βγει η ψυχή, ενώ ένας γίγαντας χειροδύναμος ταρακουνά το σπίτι με τον κεραυνό του τυμπάνου του. Στην πραγματικότητα ο χορευτής, που θα μπορούσε να εκτελέσει τα βήματά του μέσα σε ένα πιάτο, διαγράφει απλά ελαφρές συστροφές του σώματός του και των μελών του χωρίς φανερό νόημα.

Ο ανδρικός τύπος δεν είναι καθόλου κατώτερος του γυναικείου, σε πείσμα της άχαρης αμφίεσης. Αλλά ο χορός μιας απελπιστικής μονοτονίας θα είχε σε λίγο αποκοιμίσει τους θεατές και τον εκτελεστή, χωρίς την εκτράχυνση της πίπιζας και τα αναπηδήματα του τυμπάνου.

Μας έφεραν λουλούδια. Ο παπάς, που μας συνάντησε, επαίρεται με αυτά και ο σωκρατικός δήμαρχος στήριξε κατά τον ανατολίτικο τρόπο ένα τεράστιο τριαντάφυλλο πίσω από κάθε αυτί. Με τον ίδιο τρόπο ο φιλόσοφος στο Συμπόσιο δίδασκε τον έρωτα.

Μαθαίνω πράγματι ότι γίνονται αρραβώνες σ’ αυτό το μέρος.  Είναι η βαφτιστικιά του καλού μας δημάρχου που δίνει το χέρι της σε ένα από αυτά τα ωραία παλληκάρια. Ο εξαίρετος άνδρας, που φαίνεται να χαίρεται πολύ κάτω από τα τριαντάφυλλα, της κάνει με την ευκαιρία αυτή ένα βασιλικό δώρο των 2000 δραχμών. Η νέα εισέρχεται με την αυστηρή ομορφιά, όμοια με κάποιο άγαλμα από πεντελικό χρυσωμένο μάρμαρο, μεσα στην αριστοκρατική απλότητα της λευκής περιβολής. Μακριές βλεφαρίδες πέφτουν πάνω σε χαμηλωμένα μάτια, το στόμα δεν τρέμει καθόλου. Ο νονός της την προειδοποιεί ότι πρέπει να χαιρετήσει τον διακεκριμένο ξένο που τιμά τη συνάθροιση με την παρουσία του. Τα δυο μεγάλα μάτια σηκώνονται και η θεά έρχεται προς εμένα. Τι πρόκειται να συμβεί; Αλλοίμονο! Μετά από μια σύντομη σύγκριση ανάμεσα στο μαραμένο άτομό μου και τον πονηρό οδηγό μου η ακτινοβολούσα θεότητα παίρνει το χέρι του άλλου, το φιλά με σεβασμό, μετά το φέρνει στο μέτωπο σε μια κίνηση παθητικής υποταγής. Οποία ταπείνωση για τη Γαλλία! Το λάθος επισημάνθηκε και αμέσως επανορθώθηκε, χωρίς το φοβερό πάθημα να προκαλέσει ούτε ένα χαμόγελο και αισθάνθηκα πάνω στο χέρι μου δυο δροσερά χείλη που ζητούσαν συγγνώμη με πολύ ευγένεια. Ούτε εγώ φανέρωσα εκεί-νη την ίδια ώρα την πιο σκληρή οργή μου να έχω σε τέτοιο βαθμό παραγνωριστεί από ένα τέτοιο κάλλος.

Ωστόσο, δεν της κράτησα καμία κακία και απολαμβάνω πολύ τα κάποια βήματα ανατολίτικου χορού με τα οποία μας ευχαρίστησε. Αυτό που κυρίως θαύμασα είναι η αναλλοίωτη σοβαρότητα αυτής της πράξης χαράς. Ένα είδος συνεχούς ρίγους αναγγέλλει μια φλόγα που δεν μπορεί να κατασταλεί, θάλεγε κανείς, ότι η γυναίκα θα ορμήσει έξω από το άγαλμα, αλλά το μαρμάρινο περίβλημα ξαναπαίρνει στην κατοχή του τον εσωτερικό δαίμονα και όλα καταλήγουν σε δράμα χωρίς λύση. Ήμαστε μακριά από τον ωραίο αρχαίο ελληνικό χορό, τέτοιον που τον αποκατέστησε περιέργως ο M. Maurice Emmanuel στην ωραία μελέτη της διατριβής του.

Καθώς εξήλθαμε, οι άνδρες ξανάρχισαν στα σταυροδρόμια να κάνουν ρυθμικές μι-μήσεις ανάμεσα στις κατσίκες και τα παιδιά χοροπηδούσαν όλα μαζί προς τιμήν του αυτοκράτορα Αγίου Κωνσταντίνου.

Το βράδυ, αφού ο παλιός δήμαρχος δέχτηκε την πρόσκληση του στεφανωμένου με τριαντάφυλλα Σωκράτη, είχαμε ένα πολιτικό δείπνο όπου το αρνί, θυσιασμένο προς τιμήν μου, το κατσικίσιο τυρί και η σαλάτα καταβροχθίσθηκαν χωρίς τάξη με τα μαχαίρια και τα πιρούνια του κάθε συνδαιτυμόνα να δουλεύουν στην τύχη. Ρώτησα και ρωτήθηκα. Μια ερώτηση κυρίως με έβαλε σε σκέψη. «Η δημοκρατία έκανε το λαό ευτυχισμένο, όπως το είχε υποσχεθεί;». Πρόβαλα ότι το προσπαθούσε, ότι αυτό δεν έχει τελειώσει και ότι θα έπαιρνε πολύ χρόνο. «Αυτό δεν με εκπλήσσει» λέει ο ανθοστόλιστος με τριαντάφυλλα φιλόσοφος.

Αυτοί οι γενναίοι άνθρωποι αγαπούν από καρδιάς της πιο ζεστής την ελευθερώτρια Γαλλία. «Είναι η Γαλλική Επανάσταση που μας χειραφέτησε». Αυτή ήταν η λέξη που μου επανέλαβαν εκατό φορές. Ο παλιός δήμαρχος, ζωντανή αναπαραγωγή του Δία του Φειδία, δεν κουράστηκε πάνω στο θέμα αυτό. Οι προύχοντες του χωριού θέλησαν όπωσδήποτε να μου παρουσιαστούν. Όλοι μου εξέφρασαν τα συναισθήματά τους της ευγνωμοσύνης και της αγάπης για τη Μεγάλη Γαλλία, όπως έλεγαν. Μεταφέρω αυτή την τιμή στην πατρίδα μου. Μακάρι να μπορέσει να αντλήσει από αυτό μια καινούργια δύνα-μη προσήλωσης στις ιδέες, που της δίνουν τη δύναμη ανάπτυξής της σε όλο τον κόσμο.

Την επομένη το πρωί, την αυγή, βρήκα πίσω μου ένα ολόκληρο πλήθος Δαδιωτών που με συνόδευσε μέχρι την είσοδο της πρώτης στενωπού. Εκεί ο δήμαρχος που δεν μπόρεσε να μεταπεισθεί να με συνοδεύσει, καβαλίκεψε το μουλάρι μου για να μου αφήσει την τιμή του αλόγου του. Η νύχτα δεν είχε διαταράξει τα τριαντάφυλλα που φούντωναν στους κροτάφους του αρχηγού του λαού. Από το ύψος του υποζυγίου του ο δήμαρχος, στο όνομα της πόλης του, είπε τα λόγια του αποχαιρετισμού και απάντησα, μέσα στην ανυπομονησία του γενναίου αλόγου, με ένα λόγο κατάλληλο, όπου αδελφοποίησα την Ελλάδα με τη Γαλλία. «Ζήτω η Γαλλία»  απάντησαν εκατό φωνές που αναπαράχθηκαν από την ηχώ των βουνών. «Ζήτω η Ελλάς» φώναξα κουνώντας το καπέλο μου και το ασυγκράτητο άλογο εκτινάχθηκε με χαμηλωμένο κεφάλι ανάμεσα στα χαλίκια,  με χίλια χοροπηδήματα, στα οποία πιστοποιούταν το σθένος των γαλλικών του συμπαθειών".

Ζ. ΚΛΕΜΑΝΣΩ

(μετάφραση Δέσποινα Σκορδά)