Το αρχοντικό Κυριαζή - Σκλαβούνου

Το αρχοντικό Κυριαζή-Σκλαβούνου, ιδιοκτησίας σήμερα του Δήμου Αμφικλείας-Ελατείας, είναι για τη σύγχρονη Αμφίκλεια σημείο αναφοράς και έχει χαρακτηρισθεί Έργο Τέχνης από το Υπουργείο Πολιτισμού  με το Φ.Ε.Κ 816/τ.Β/19-11-1984 μετά από την αριθ’ 8/11-7- 1884 ομόφωνη γνωμοδότηση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Στερεάς Ελλάδος. Αναφέρει το ανωτέρω ΦΕΚ για το κτήριο αυτό: «Χαρακτηρίζουμε ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1469/1950, το αρχοντικό Σκλαβούνου, ιδιοκτησίας Δήμου Αμφίκλειας, στην Αμφίκλεια Φθιώτιδος, διότι αποτελεί αξιόλογο δείγμα αρχιτεκτονικής της εποχής του στην περιοχή. Το χαρακτήρα του έργου τέχνης συνθέτουν η καθαρή οργάνωση του κτιρίου στις κατόψεις και τις όψεις με άξονες συμμετρίας και πάνω στα νεοκλασικά πρότυπα, η ενδιαφέρουσα διαφοροποίηση των δυο κυρίων όψεων με την τοποθέτησή των ανοιγμάτων, τα επί μέρους διακοσμητικά αρχιτεκτονικά στοιχεία και ο αξιόλογος γεωμετρικός διάκοσμος των οροφών του».

     

   Ο Ιωάννης Σκορδάς γράφει στο έργο του «Ιστορικές Οικογένειες του Δαδιού» για το εν λόγω αρχοντικό: «Το αρχοντικό Θ. Κυριαζή, καθώς και ένα μεγάλο οικόπεδο στην Αμφίκλεια, όπου σήμερα είναι το Κέντρο Υγείας, το Ειρηνοδικείο και ο Παιδικός Σταθμός περιήλθαν στην ιδιοκτησία του Γεωργίου Σκλαβούνου. Ο διάσημος καθηγητής δεν έπαψε να μένει για σημαντικό χρονικό διάστημα στο αρχοντικό της Αμφίκλειας με την πλούσια βιβλιοθήκη της οικογένειας και τον περίφημο κήπο, όπου ήταν το ησυχαστήριο του. 

Τα περιουσιακά αυτά στοιχεία του περιήλθαν στο Δήμο και το αρχοντικό Κυριαζή-Σκλαβούνου, όπως είναι γνωστό, προορίζεται από το Δήμο για Μουσείο. Είναι σε άριστη κατάσταση από στατικής πλευράς, αν και είναι 150 και πλέον ετών. Ο Δήμος ανέθεσε σε ομάδα καθηγητών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου την μελέτη αποκατάστασης και επανάχρησης του Αρχοντικού. Σύμφωνα με την μελέτη παρουσιάζει πολυπλοκότητα στα μορφολογικά του στοιχεία.  Η όψη προς το δρόμο, ειδικότερα στο επίπεδο της στάθμης του δρόμου, είναι πιο σύνθετη από τις υπόλοιπες όσον αφορά στα διακοσμητικά στοιχεία. Ο εμπλουτισμός των όψεων με διακοσμητικά στοιχεία, χαρακτηριστικά για την εποχή σε ολόκληρη σχεδόν τη χώρα, το κατατάσσει στη νεοκλασική αρχιτεκτονική και το καθιστά ιδιαίτερα σημαντικό για την περιοχή. 

Αποτελείται από τέσσερις συνολικά στάθμες, λόγω όμως της μεγάλης κλίσης του εδάφους στον άξονα βορρά-νότου, από τις τέσσερις στάθμες μόνον οι δύο τελευταίες έχουν πρόσωπο στο δρόμο. Η πρόσβαση στο εσωτερικό του κτηρίου γίνεται απ΄ ευθείας από το δρόμο στην τρίτη στάθμη, ενώ μία δεύτερη είσοδος οδηγεί από την αυλή στο χώρο υποδοχής της κατοικίας μέσω μίας λίθινης κλίμακας που καταλήγει σε ευρύχωρο πλατύσκαλο. Κάτω από το πλατύσκαλο είναι διαμορφωμένο τοξωτό άνοιγμα που οδηγεί απ΄ ευθείας από το επίπεδο της αυλής, μέσω θύρας, σε ενδιάμεσο επίπεδο, μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης στάθμης. Από το ενδιάμεσο επίπεδο μία λίθινη κλίμακα οδηγεί στην πρώτη στάθμη, στην οποία βρίσκονται οι χώροι αποθήκευσης, ενώ δεύτερη λίθινη κλίμακα οδηγεί στη δεύτερη στάθμη, όπου υπάρχουν χώροι μαγειρείου, αποθήκες και πιθανόν χώρος στέγασης του βοηθητικού προσωπικού. Στην τρίτη στάθμη ένα τμήμα της λειτουργούσε ως φαρμακείο, ενώ στο υπόλοιπο τμήμα υπήρχαν οι χώροι υποδοχής και διημέρευσης. Στην τέταρτη στάθμη βρίσκονται τα υπνοδωμάτια. ΄Ολες οι στάθμες (εκτός της πρώτης) επικοινωνούν μεταξύ τους με ξύλινες κλίμακες.

Στην κύρια είσοδο του κτηρίου υπάρχει ο θυρεός της οικογένειας. Αναπαριστά το ζυγό της Θέμιδος, που στηρίζεται στη βακτηρία του Ασκληπιού και τον αναγεννώμενο όφη της Ιατρικής. Αναγράφει το όνομα του ιδιοκτήτη του Θεμιστοκλέους Κ. Κυριαζή και το έτος κατασκευής του κτηρίου, το 1871. Ο θυρεός περιλαμβάνει τα σύμβολα των δύο επιστημών της οικογένειας Κυριαζή, της Νομικής  και της Ιατρικής, με αναπαράστασή τους σε σωστό συγκερασμό που σπάνια συναντάται.

Τα έγγραφα και τα βιβλία της πάλαι ποτέ σημαντικής βιβλιοθήκης των Θ. Κυριαζή και Γ. Σκλαβούνου, μετά τον θάνατο του Θεμιστοκλή Σκλαβούνου διασκορπίστηκαν. ΄Ο, τι απέμεινε αποτελεί πλέον περιουσία του Δήμου της Αμφίκλειας και είναι καταγεγραμμένα από το 2007. Το έντυπο αυτό υλικό μαζί με φωτογραφίες και ιατρικά εργαλεία εκτίθενται σήμερα σε αίθουσα του Δημαρχείου της Αμφίκλειας. Το αρχοντικό Κυριαζή - Σκλαβούνου, όπου θα εκτεθούν μελλοντικά, δεν έχει ακόμη επισκευαστεί. Πριν από αρκετά χρόνια έγινε η επισκευή της στέγης, πράγμα το οποίο συνετέλεσε ώστε να μείνει το εσωτερικό του κτηρίου σε αρκετά καλή κατάσταση. Επειδή η δαπάνη επισκευής - αναπαλαίωσης του κτηρίου είναι αρκετά υψηλή, είναι αναγκαίο οι εργασίες αυτές να ενταχθούν για χρηματοδότηση σε κάποιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, ώστε με την ολοκλήρωσή τους το αρχοντικό αυτό να αποτελέσει ένα σημαντικό Μουσείο της πόλης της Αμφίκλειας. ΄Ενα Μουσείο που θα θυμίζει στις νεώτερες γενεές ότι η Αμφίκλεια έχει να επιδείξει επιφανείς άνδρες και οικογένειες, που διακρίθηκαν για την αγάπη τους προς την ιδιαίτερη πατρίδα τους και ότι αυτή την αγάπη την απέδειξαν έμπρακτα, όπως στην περίπτωση της οικογένειας Κυριαζή».  

Επί Δημάρχου Λουκά Χρ. Σκλαβούνου (1999-2006) ο καποδιστριακός τότε Δήμος Αμφικλείας απέκτησε την πλήρη κυριότητα  του κτηρίου αυτού, την οποία δε διέθετε το 1984, και με πρωτοβουλία του Δημάρχου έγινε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) η αρχιτεκτονική αποτύπωση του κτηρίου, καθώς ο προσδιορισμός χρήσεως αυτού.  

Επί Δημάρχου Αμφικλείας Ιωάννου Τσιτσιπή (2007-2010) ο Δήμος κατασκεύασε νέα σκεπή σε αντικατάσταση της φθαρμένης, καθώς και τις υδρορροές αυτής, ώστε το κτήριο να είναι περισσότερο ασφαλές έναντι της εισόδου ομβρίων υδάτων, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν  διαβρώσεις και ίσως την κατάρρευση της σκεπής.   

Αυτό το Έργο Τέχνης επιβάλλεται να συντηρηθεί, όπως γίνεται με όλα τα έργα, και να προστατευθεί αφήνοντας κατά μέρος τη ρητορική του τύπου "τι να το κάνουμε". Ο τόπος που πραγματικά θέλει ανάπτυξη φροντίζει για τα μνημεία του, φροντίζει για την πολιτισμική του κληρονομιά.